Việt Nam và Campuchia là hai nước láng giềng núi sông liền một  dải; nhân dân hai nước có mối quan hệ lâu đời, tạo hóa đã làm cho mối quan hệ Việt Nam-Campuchia có vai trò rất quan trọng và to lớn đối với sự phát triển của mỗi nước. Có thể nói, nếu không có sự giúp đỡ của cộng đồng quốc tế, trong đó có Campuchia, thì Việt Nam sẽ rất khó bảo đảm về nguồn lực phục vụ cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, giành độc lập cho dân tộc. Ngược lại, nếu không có sự giúp đỡ, hỗ trợ kịp thời, hiệu quả của Quân đội và nhân dân Việt Nam thì nhân dân Campuchia khó có thể lật đổ được chế độ diệt chủng Pol Pot và hồi sinh dân tộc.

Ngày nay, mối quan hệ theo phương châm “láng giềng tốt đẹp, hữu nghị truyền thống, hợp tác toàn diện, bền vững lâu dài” giữa hai nước Việt Nam - Campuchia càng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và hội nhập quốc tế của mỗi nước.

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và Quốc vương Campuchia Norodom Sihamoni.

Những thành tựu hợp tác toàn diện

Quan hệ Việt Nam - Campuchia đã được thử thách, tôi luyện và khẳng định qua năm tháng. Trong các chuyến thăm, tiếp xúc và gặp gỡ, lãnh đạo cấp cao hai đảng, hai nhà nước đều nhấn mạnh quyết tâm cùng nhau vun đắp quan hệ đoàn kết, hữu nghị trên nền tảng lịch sử lâu đời giữa hai nước Việt Nam và Campuchia; đồng thời khẳng định, quan hệ giữa hai Đảng, hai Nhà nước đang phát triển ngày càng sâu rộng, thiết thực và hiệu quả trên các lĩnh vực, trở thành tài sản chung quý báu của hai dân tộc, góp phần tạo dựng môi trường hòa bình, ổn định cho sự phát triển lâu dài của mỗi nước. Những thành tựu quan trọng trong quan hệ Việt Nam - Campuchia trong suốt quá trình lịch sử, đặc biệt trong thời gian gần đây  thể  hiện qua các lĩnh vực:

Quan hệ chính trị không ngừng tiếp tục được duy trì, luôn luôn giữ vai trò nòng cốt, định hướng

Hai bên tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng và quyết tâm củng cố quan hệ hợp tác truyền thống giữa hai Đảng, hai Nhà nước và nhân dân hai nước Việt Nam - Campuchia, trong đó quan hệ chính trị - ngoại giao giữ vai trò nòng cốt, định hướng tổng thể cho quan hệ hai nước.Hằng năm, lãnh đạo cấp cao hai nước đều có các cuộc gặp gỡ, trao đổi dưới nhiều hình thức và đã đạt được nhiều thỏa thuận chiến lược, vừa định hướng cho tổng thể quan hệ, vừa kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc nhằm thúc đẩy sự hợp tác toàn diện trên tất cả các lĩnh vực.

Trên tinh thần của các chuyến thăm, các cuộc gặp gỡ giữa lãnh đạo cấp cao hai Đảng, hai Nhà nước, quan hệ chính trị Việt Nam - Campuchia ngày càng được củng cố và phát triển sâu rộng. Tháng 4/2017, trong chuyến thăm chính thức Campuchia của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, hai bên nhất trí: Tiếp tục thực hiện đầy đủ các nguyên tắc đã được nêu trong Tuyên bố chung Việt Nam - Campuchia các năm 1999, năm 2005, năm 2009, năm 2011, năm 2014, tháng 6/2016 và tháng 12/2016; tái khẳng định tôn trọng và thực hiện đầy đủ các hiệp ước hoạch định biên giới và các hiệp định, thỏa thuận liên quan đến biên giới đã ký kết giữa hai nước. Đặc biệt năm 2017, nhân dịp kỷ niệm “40 năm con đường cứu nước của Thủ tướng Hun Sen” và “50 năm Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Campuchia (1967- 2017)”, Thủ tướng Hun Sen đã sang thăm Việt Nam. Trong các cuộc gặp gỡ, tiếp xúc, Thủ tướng Hun Sen đều bày tỏ lòng biết ơn đối với sự hy sinh to lớn mà Việt Nam đã dành cho Campuchia và mong muốn “mối quan hệ đoàn kết, hữu nghị Việt Nam - Campuchia mãi mãi xanh tươi, đời đời bền vững”. Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc khẳng định: “Vận mệnh của hai dân tộc là không thể tách rời nhau, đó là một chân lý từ thực tiễn lịch sử của hai nước”. Trong chuyến thăm chính thức Campuchia của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng vào năm 2017 và năm 2019 (trên cương vị Tổng Bí thư, Chủ tịch nước), hai bên đã ra Tuyên bố chung, trong đó khẳng định tiếp tục củng cố và tăng cường mối quan hệ láng giềng tốt đẹp, hữu nghị truyền thống, hợp tác toàn diện, bền vững lâu dài Việt Nam - Campuchia.

Năm 2020 và 2021, trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, hai bên đều phải căng mình đối phó và ngăn chặn đại dịch Covid-19. Lãnh đạo cấp cao hai đảng, hai nhà nước, các bộ, ban, ngành, địa phương và các tổ chức nhân dân đã thường xuyên có các cuộc điện đàm thăm hỏi, chia sẻ và động viên lẫn nhau. Hai bên cùng thể hiện quyết tâm phối hợp chặt chẽ trong phòng, chống dịch bệnh, kịp thời giải quyết mọi khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện tốt nhất cho nhau, ủng hộ và hỗ trợ lẫn nhau một cách kịp thời cả về tài chính, trang thiết bị, vật tư y tế và vaccine để phòng, chống dịch Covid-19.

Đặc biệt, trong hai ngày 21-22/12/2021 này, chuyến thăm cấp nhà nước tới Vương quốc Campuchia của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc theo lời mời của Quốc vương Campuchia Norodom Sihamoni đã diễn ra thành công tốt đẹp. Chuyến thăm thể hiện sự quyết tâm của Lãnh đạo và nhân dân hai nước Việt Nam - Campuchia trong việc tăng cường củng cố quan hệ láng giềng tốt đẹp; hữu nghị truyền thống; hợp tác toàn diện bền vững lâu dài. Đây cũng là hoạt động cấp cao khởi động năm hữu nghị đặc biệt Việt Nam-Campuchia, kỷ niệm 55 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao (24/06/1967 - 24/06/2022) và thể hiện quyết tâm kết nối, tận dụng và phát huy những tiềm năng thế mạnh của hai nước tạo xung lực mới cho quan hệ hợp tác trong lĩnh vực kinh tế giữa hai nước Việt Nam và Campuchia.

Lễ ký văn kiện pháp lý ghi nhận thành quả công tác phân giới cắm mốc biên giới trên đất liền Việt Nam - Campuchia.

Hợp tác quốc phòng, an ninh và đối ngoại ngày càng đi vào chiều sâu và hiệu quả, là trụ cột quan trọng

Hai bên phối hợp giữ vững ổn định chính trị, an ninh quốc phòng và phát triển ở mỗi nước, tiếp tục phối hợp thực hiện tốt Nghị định thư hợp tác giữa Bộ Quốc phòng, Bộ Công an Việt Nam với Bộ Nội vụ Campuchia và kế hoạch hợp tác an ninh giữa hai Bộ Quốc phòng hằng năm; tiếp tục duy trì và phát huy các cơ chế hợp tác quốc phòng; xây dựng tuyến biên giới ổn định và phát triển bền vững; phối hợp trao đổi nhiều đoàn các cấp nhằm thúc đẩy triển khai kế hoạch hợp tác hằng năm; tăng cường trao đổi thông tin, tình hình, chia sẻ kinh nghiệm, ngăn chặn và vô hiệu hóa các hoạt động của các lực lượng thù địch chống phá Việt Nam, Campuchia và quan hệ hai nước; tăng cường phối hợp tuần tra chung, giữ vững  an  ninh,  trật tự, cứu hộ, cứu nạn ở khu vực biên giới trên bộ và trên biển; tổ chức giao lưu kết nghĩa, duy trì đường dây nóng, phối hợp đấu tranh chống các loại tội phạm xuyên quốc gia, các hoạt động xâm canh, xâm cư, vượt biên trái phép, giải quyết  các vấn đề nảy sinh, xây dựng củng cố, quản lý đường biên giới, vành đai an ninh, hòa bình, ổn định, giữ vững chủ quyền quốc gia, trật tự, an toàn khu vực biên giới; tiếp tục tìm kiếm, cất bốc và hồi hương hài cốt quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh tại Campuchia; trùng tu, tôn tạo các Đài Hữu nghị Việt Nam - Campuchia.

Bên cạnh đó, hai bên cũng đã thỏa thuận về phương hướng hợp tác lâu dài giữa lực lượng công an Việt Nam và   Campuchia; tổ chức phối hợp nắm tình hình và ứng phó với các âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch lợi dụng các vấn đề tôn giáo, dân tộc, nhân quyền, triển khai các hoạt động kích động, gây chia rẽ đoàn kết, làm mất ổn định chính trị - xã  hội  mỗi nước, kịp thời ngăn chặn các hoạt động của lực lượng phản động và khủng bố, chống tội phạm xuyên quốc gia, ngăn chặn người vượt biên trái phép, ngăn chặn việc tuyên truyền, xuyên tạc, gây mất ổn định an ninh.

Việt Nam và Campuchia cũng đã đạt được những thành quả quan trọng về vấn đề phân giới, cắm mốc biên giới trên đất liền, trong đó nổi bật là nhân kỷ niệm 45 năm Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao hai nước, hai bên đã long trọng tổ chức Lễ Khánh thành cột mốc 314, cột mốc có số thứ tự cuối cùng trên tuyến biên giới đất liền Việt Nam - Campuchia. Tháng 10/2019, hai bên đã ký kết Hiệp ước bổ sung năm 2019 và Nghị định thư ghi nhận thành quả phân giới, cắm mốc 84% biên giới trên bộ và tổ chức trao nhận bản đồ địa hình biên giới. Việc ký kết hai văn kiện pháp lý này có ý nghĩa to lớn, đặt nền tảng để hai bên duy trì ổn định, thúc đẩy phát triển kinh tế khu vực biên giới.

Trong chuyến thăm mới đây của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, hai bên khẳng định tiếp tục làm sâu sắc hơn nữa hợp tác quốc phòng-an ninh, trong đó triển khai hiệu quả các nghị định thư, kế hoạch hợp tác đã ký kết; tăng cường phối hợp gìn giữ an ninh biên giới; thực hiện đầy đủ, nghiêm túc các hiệp ước, hiệp định và thỏa thuận liên quan biên giới hai nước, trong đó có các văn kiện pháp lý quan trọng về biên giới chung, ghi nhận thành quả phân giới, cắm mốc hoàn thành khoảng 84% chiều dài đường biên giới đất liền; khẳng định tiếp tục đàm phán nhằm sớm hoàn thành nốt 16% biên giới trên đất liền còn lại. Hai bên nhất trí phối hợp, tìm kiếm giải pháp cho các vấn đề phát sinh, trên tinh thần đoàn kết, hữu nghị, góp phần xây dựng một đường biên giới hòa bình, ổn định và hợp tác.

Thời gian qua, hai bên tích cực tăng cường phối hợp trong các hoạt động đối ngoại quốc phòng, an ninh và ngoại giao tại các diễn đàn quốc tế và khu vực. Thường xuyên thực hiện tham vấn chính trị, chia sẻ thông tin kịp thời và phối hợp chặt chẽ, hiệu quả, ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn quốc tế và khu vực, nhất là trong khuôn khổ hợp tác của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Liên Hợp Quốc và các cơ chế hợp tác Tiểu vùng Mê Công, góp phần giữ vững hòa bình, ổn định và hợp tác phát triển ở khu vực và trên thế giới.

Hợp tác kinh tế, văn hóa, giáo dục khoa học-kỹ thuật có bước phát triển tích cực

Trên nền tảng quan hệ chính trị tốt đẹp, các lĩnh vực hợp tác song phương Việt Nam - Campuchia những năm gần đây tiếp tục được đẩy mạnh. Đến nay, quan hệ hợp tác giữa hai nước còn có các cơ chế hợp tác khác, như: Hội nghị xúc tiến đầu tư và thương mại vào Campuchia; Hội chợ thương mại Việt Nam - Campuchia; Hội nghị hợp tác thương mại biên giới Việt Nam - Campuchia; giao lưu, hợp tác giữa các bộ, ngành, đoàn thể địa phương hai nước... Đặc biệt là các cơ chế hợp tác như Chương trình Hợp tác Kinh tế Tiểu vùng Mê Công mở rộng (GMS), Ủy hội sông Mê Công quốc tế (MRC), Chiến lược hợp tác kinh tế Ayeyawady - Chao Phraya - Mê Công (ACMECS). Hợp tác khu vực Tam giác phát triển Campuchia - Lào - Việt Nam là cơ chế hợp tác quan trọng duy trì sự ổn định về an ninh chính trị, an toàn xã hội tại biên giới ba nước. Thông qua các cơ chế phối hợp, nhiều lĩnh vực hợp tác giữa hai nước đã được triển khai và đạt được những kết quả quan trọng. Hai bên chủ động, tích cực triển khai các hiệp định giữa hai Chính phủ và thỏa thuận tại các kỳ họp Ủy ban hỗn hợp về kinh tế, văn hóa, khoa học-kỹ thuật; tăng cường công tác hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc, kịp thời trao đổi tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để thúc đẩy hợp tác.

Trong hợp tác đầu tư, Việt Nam có 188 dự án đầu tư còn hiệu lực tại Campuchia với tổng số vốn đăng ký 2,88 tỷ USD, đứng thứ 5 trong số các nước đầu tư vào Campuchia, chủ yếu là các lĩnh vực nông nghiệp (chiếm gần 70% tổng vốn đăng ký); tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, viễn thông; các dự án còn lại nằm trong các lĩnh vực hàng không, khoáng sản, công nghiệp chế biến, chế tạo, vận tải kho bãi, y tế, xây dựng, du lịch - khách sạn, bất động sản và các dịch vụ khác. Sự quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi của Chính phủ hai nước là một trong những cơ sở thúc đẩy quan hệ hợp tác kinh tế, đầu tư giữa hai nước có bước phát triển mạnh trong những năm qua. Hai bên cũng tổ chức nhiều sự kiện quan trọng, như Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam - Campuchia, Hội nghị xúc tiến đầu tư Việt Nam - Campuchia nhằm thúc đẩy hợp tác đầu tư giữa hai nước ngày càng đi vào chiều sâu và hiệu quả. Nhờ đó, hoạt động đầu tư của Việt Nam vào Campuchia có sự chuyển biến mạnh mẽ với vai trò quan trọng của các tập đoàn, tổng công ty, doanh nghiệp lớn.

Về thương mại, Việt Nam và Campuchia đều là thành viên của ASEAN, Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), đây là một thuận lợi lớn thúc đẩy sự phát triển trên nhiều lĩnh vực, nhất là hoạt động thương mại của hai nước. Hai bên quan tâm hỗ trợ các doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn, tiếp tục thực hiện chính sách ưu đãi thuế quan cho hàng hóa xuất xứ từ mỗi nước; coi trọng hợp tác thương mại biên giới; hỗ trợ giúp đỡ địa phương giáp biên giới hai nước đẩy mạnh các hoạt động giao lưu thương mại. Thỏa thuận thúc đẩy thương mại song phương Việt Nam - Campuchia giai đoạn 2019 - 2020 đã cam kết những ưu đãi về thuế suất thuế nhập khẩu 0% đối với các mặt hàng có xuất xứ từ hai nước. Cụ thể, phía Việt Nam sẽ được hưởng thuế suất ưu đãi 0% đối với 26 mặt hàng khi nhập khẩu vào thị trường Campuchia. Đây là những ưu đãi đặc biệt mà Campuchia chỉ dành cho Việt Nam. Ngược lại, Việt Nam cũng dành ưu đãi đặc biệt thuế suất nhập khẩu 0% cho 32 mặt hàng của Campuchia, phần lớn là nông sản.

Hoạt động hợp tác thương mại giữa Việt Nam và Campuchia được xúc tiến tích cực bằng nhiều hoạt động của diễn đàn doanh nghiệp, hội chợ triển lãm hàng không Việt Nam tại Campuchia, mở khu kinh tế cửa khẩu; xây dựng hành lang pháp lý, kết  cấu hạ tầng phục vụ thương mại ngày càng gia tăng giữa hai bên. Hai năm qua, mặc dù gặp nhiều khó khăn do đại dịch Covid-19, nhưng quan hệ thương mại giữa hai nước có sự tăng trưởng đột phá: tổng kim ngạch hai chiều năm 2020 đạt 5,3 tỷ USD, 11 tháng đầu năm 2021 đạt 8,632 tỷ USD, tăng 84% so với cùng kỳ 2020. Việt Nam luôn sẵn sàng chào đón hàng hóa của Campuchia  và  trên  thực  tế trong những năm gần đây, xuất khẩu nông sản của Campuchia, đặc biệt là mặt hàng gạo (hơn 2 triệu tấn), hạt điều, hồ tiêu, cao su... có mức gia tăng cao.

Lễ trao tặng khoản hỗ trợ của Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam ủng hộ nhân dân Campuchia ứng phó dịch Covid-19.

Hợp tác giáo dục, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực là lĩnh vực được hai bên đặc biệt quan tâm, coi đây là vấn đề trọng yếu có tầm chiến lược, nhằm hình thành đội ngũ cán bộ hiểu biết lẫn nhau giữa các ngành, các lĩnh vực của hai nước, góp phần tích cực củng cố và tăng cường mối quan hệ hữu nghị, lâu dài giữa nhân dân hai nước vì mục tiêu phát triển của mỗi nước. Việt Nam đáp ứng yêu cầu của Campuchia về giáo dục, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực. Hằng năm, Việt Nam dành cho Campuchia hàng trăm suất học bổng đào tạo dài hạn và ngắn hạn. Campuchia cũng dành cho phía Việt Nam 35 suất học bổng, bao gồm 15 suất học bổng đại học và sau đại học, 20 suất học bổng đào tạo ngôn ngữ, văn hóa Khơ-me trong vòng hai năm. Hiện có khoảng 200 sinh viên Việt Nam đang học tập tại Campuchia. Ngoài ra, hai bên tăng cường hợp tác trong lĩnh vực dạy nghề thông qua việc tổ chức các hoạt động phát triển nguồn nhân lực. Đây thực sự là nguồn bổ sung nhân lực rất quan trọng, phục vụ sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.  

Hợp tác giữa các bộ, ban, ngành, các ủy ban của Quốc hội, đoàn thể và tổ chức nhân dân tiếp tục được đẩy mạnh và đi vào thực chất hơn. Hai bên trao đổi các đoàn, trao đổi kinh nghiệm, giúp đỡ, hỗ trợ lẫn nhau, đặc biệt là các địa phương có chung đường biên giới, tiếp tục mở rộng xây dựng kết cấu hạ tầng, chăm sóc y tế, đào tạo phát triển nguồn nhân lực, bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn tại các khu vực biên giới hai nước.

Phát huy hơn nữa mối quan hệ truyền thống tốt đẹp

Nhằm phát huy hơn nữa mối quan hệ truyền thống tốt đẹp và hướng tới kỷ niệm

55 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam - Campuchia (1967-2022), hai nước sẽ tập trung vào một số việc:

Thứ nhất, duy trì và phát huy quan hệ tốt đẹp về chính trị để định hướng tổng thể quan hệ giữa hai nước. Hai bên cần quan tâm gìn giữ và không ngừng nâng cao nhận thức về tầm quan trọng chiến lược, ý nghĩa sống còn của quan hệ Việt Nam - Campuchia đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ở mỗi nước trong tình hình mới. Củng cố, tăng cường tin cậy chính trị, xây dựng nền tảng xã hội vững chắc, thúc đẩy quan hệ hợp tác nhiều mặt giữa hai nước.

Thứ hai, tiếp tục tăng cường quan hệ hợp tác tốt đẹp trên các lĩnh vực an ninh, quốc phòng và đối ngoại - một trong những trụ cột quan trọng của quan hệ hai nước, bảo đảm giữ vững môi trường hòa bình ổn định cho sự phát triển của mỗi nước. Hai bên cần phối hợp chặt chẽ tại các diễn đàn đa phương quốc tế và khu vực, góp phần tạo thuận lợi để Campuchia hoàn thành xuất sắc vai trò Chủ tịch ASEAN 2022.

Thứ ba, đẩy mạnh và không ngừng nâng cao hiệu quả hợp tác trong lĩnh vực kinh tế, tạo ra những động lực mới cho sự phát triển của mỗi nước và trở thành nguồn lực và nhân tố bảo đảm sự phát triển bền vững của quan hệ hai nước.

Thứ tư, tiếp tục đẩy mạnh hợp tác về văn hóa, giáo dục-đào tạo, y tế và khoa học-kỹ thuật. Trong năm 2022, cần phối hợp tổ chức thành công tuần văn hóa và tuần phim của nhau ở mỗi nước; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nhân dân, nhất là thế hệ trẻ hai nước về truyền thống quan hệ hữu nghị, hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau giữa hai nước; đồng thời, tiếp tục coi trọng, thúc đẩy và tăng cường quan hệ giữa hai nước trên các lĩnh vực khoa học kỹ thuật, giáo dục-đào tạo và y tế.

Thứ năm, cùng phát huy tốt quan hệ hợp tác giúp đỡ lẫn nhau giữa các bộ, ngành, các địa phương, nhất là các địa phương có chung biên giới; đẩy mạnh quan hệ hữu nghị, giúp đỡ lẫn nhau giữa các tầng lớp nhân dân, các đoàn thể, tổ chức nhân dân hai nước, góp phần đưa quan hệ hợp tác toàn diện giữa hai nước ngày càng đi vào chiều sâu, hiệu quả hơn nữa.

***

Với những định hướng và khuôn khổ quan hệ hợp tác trong thời kỳ mới, cùng với sự quyết tâm của lãnh đạo và nhân dân hai nước, trên tinh thần tích cực, chủ động, linh hoạt, sáng tạo và hiệu quả, tin tưởng rằng, trong những năm tới, quan hệ Việt Nam - Campuchia nhất định sẽ phát triển lên tầm cao mới, vì sự phồn vinh của mỗi quốc gia, vì cuộc sống ấm no của nhân dân mỗi nước, vì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển trong khu vực và trên thế giới./.